The Left Hand of Darkness

Ég var að klára The Left Hand of Darkness eftir Ursula K. Le Guin. Le Guin er frekar þekktur sci-fi höfundur. Hún skrifaði The Left Hand of Darkness og gaf út árið 1969. Á þeim tíma þótti bókin vera groundbreaking - ekki bara útaf sögunni sjálfri og sci-fi þemanu heldur af því að hún þótti mjög feminísk. Sagan telst nú til klassískra sci-fi bókmennta.

Sagan segir frá einum sendiboða  Ekumen. Ekumen er bandalag þjóða, frá ýmsum plánetum, sem byggir á þeirri grundvallarhugsun að mannkynið eigi að deila þekkingu sinni og breiða út til sem flestra. Sendiboðinn, Genly Ai, er staddur á plánetu sem Ekumen hefur gefið nafnið Winter (af því þar er alltaf vetur) en heitir raunverulega Gethen. Hlutverk Genly er að fá Gethen til að ganga til liðs við Ekumen. Það sem er sérstakt við íbúa Gethen er að þeir eru bæði hvorugkyn og tvíkynja. Meiri hluta tímans eru þeir hvorugkyn en einu sinni í mánuði fara þeir í kemmer í nokkra daga. Í kemmer geta þeir orðið annað hvort kvenkyn eða karlkyn og getið börn. 

Genly mætir ýmsum fordómum á Gethen og jafnframt skilningsleysi. Bæði á hann erfitt með að skilja hvernig samfélagið á Gethen virkar (samskiptareglurnar eru mjög flóknar) og íbúar Gethen eiga erfitt með að skilja hlutverk hans og tilgang Ekumen. Þar sem Genly er alltaf karlkyns álíta margir á Gethen að hann sé einhvers konar öfuguggi eða pervert. Genly heimsækir tvö lönd á Gethen, Karhide og Orgoreyn. Karhide er konungsríki, stjórnað af brjáluðum kóngi, en Orgoreyn er  hálfgert kommúnistaríki sem er stjórnað af 33 misspiltum commensals. Genly, fær aðstoð frá einum íbúa Gethen, forsætisráðherra Karhide, Estraven. Með aðstoð hans tekst Genly að hafa áhrif á íbúa Gethen en hann lendir í mjög háskalegum ævintýrum áður.

Fyrri hluti sögunnar fannst mér mjög þungur aflestrar. Það var lítið að gerast en voðalega margt sem maður þurfti að setja sig inn í varðandi það hvernig samfélögin á Gethen ganga fyrir sig. Sagan nær hins vegar flugi þegar líður á. Höfundi tekst einkar vel að skrifa um einstakt samband Genly og Estraven og hvernig það þróast.

The Left Hand of Darkness fær mann aðeins til að hugsa. Ég myndi segja að hún ætti næstum jafn mikið erindi nú árið 2013 og hún gerði árið 1969. Þó að margt hafi breyst til hins betra eru hefðbundin kynjahlutverk samt mjög áberandi. Bókin fær mann a.m.k. til að hugsa um hvernig heimurinn væri án þeirra - sem er hollt.

Fyrir Lísu

Ég var að klára Fyrir Lísu eftir Steinunni Sigurðardóttur. Á bókarkápunni segir að sagan sé sjálfstætt framhald skáldsögunnar Jójó, sem ég skrifaði um hér, en ég get nú tæplega tekið undir það. Ég myndi frekar segja að sagan væri beint framhald Jójó, enda hefst sagan nánast á punktinum þar sem Jójó lauk. Ég get því ekki mælt með því að lesa þessa bók nema fyrir þá sem hafa lesið Jójó.

Fyrir Lísu segir frá því hvernig Martin Montag, þýskur krabbameinslæknir, loksins tekst á við það að hann var misnotaður sem barn. Martin virðist aldrei hafa ætlað sér að takast á við þetta með nokkrum hætti eða gera upp fortíðina. Það sem rekur Martin af stað er að hann áttar sig á því að maðurinn sem misnotaði hann hefur misnotað fleiri - og þeim vill hann hjálpa. Með aðstoð vinar síns og nafna býr Martin til áætlun um að klekkja á níðingnum. Í kjölfarið missir Martin alla stjórn á atvikum.

Á bókarkápunni er talað um að sagan sé allt í senn, reyfari, farsi og harmleikur. Þessa lýsingu á ég erfitt með. Mér finnst sagan ekki vera neitt af þessu. Fyrir það fyrsta, þó að fjallað sé um viðbjóðslega glæpi í sögu gerir það hana ekki að reyfara. Mér fannst sagan mjög oft kómísk eða spaugileg en alls ekki farsakennd (reyndar er eitt hálf farsakennt atriði þegar Martin fer og hittir sálgreinanda sem er með stofu í kjallara á kirkjugarðskapellu. Sálgreinandi þessi hefur þróað afar áhugaverða meðferð fyrir snertihamlaða sem endar í blindingsleik undir klassískri tónlist). Loks get ég ekki lýst sögunni sem harmleik þótt hún sé sorgleg og viðfangsefnið erfitt. Þó að það sé kannski einföldun, þá finnast mér bara sögur, sem bæði eru sorlegar og enda illa, vera harmleikir. Fyrir Lísu endar vel - a.m.k. eins og vel og hægt er m.v. viðfangsefnið.

Sagan er falleg að mörgu leyti sem er kannski furðulegt með hliðsjón af því hvert aðalumfjöllunarefnið er - barnaníð.  Bæði er texti Steinunnar fallegur og þá finnst mér hún virkilega góð í að búa til fallegar aðstæður í sögunni ef svo má segja. Martin er bæði mikill fagurkeri og sælkeri og Steinunn kemur því mjög vel til skila.

Þó að Fyrir Lísu sé góð bók þá fannst mér Jójó betri. Það er bara ein ástæða fyrir því - endirinn. Jójó fannst mér enda á áhrifamikinn hátt. Með því að Martin opnaði sig og vaknaði til vitundar um að það væru fleiri í sömu stöðu og hann. Fyrir Lísu hins vegar endar bara vel. Þótt ég sé oftast mikill aðdáandi góðs endis fannst mér hann ekki ganga nógu vel upp í Fyrir Lísu. Það vantaði eitthvað  aðeins meira.